برای اندازه گیری تعداد چرخش قطعات یا ماشین‌های دوار در واحد زمان از دستگاه‌هایی به نام دورسنج که با ترکیب یونانی و انگلیسی تاکومتر نیز شناخته می‌شوند استفاده می‌شود .

دورسنج‌ها وسیله ای الکتریکی ، مکانیکی و یا الکترومکانیکی هستند که برای اندازه گیری تعداد دور انواع موتورها یا ژنراتورها یا حتی وسایل قابل چرخش غیر موتوری به کار گرفته می‌شوند .

اطلاع از تعداد دور موتورها یا قطعات متحرک و چرخان ، در صنایع مختلف جهت کنترل وضعیت دستگاه‌ها و تنظیم در مقدار مناسب یا دلخواه در انواع خطوط تولید و یا سایر کارگاه‌ها بسیار حیاتی است . برای جلوگیری از افزایش بیش از اندازه دور موتورها و آسیب رسیدن به موتور و ایجاد اضافه بار و اضافه جریان یا تنظیم موتور در دور‌های مختلف برای دریافت خروجی‌ها و پاسخ‌های مختلف در شرایط مقتضی می‌توان نقش و اثر دورسنج‌ها را به وضوح مشاهده نمود .

در صنایع مختلف از دورسنج‌ها برای اهداف گوناگون استفاده می‌شود . برای مثال در صنعت خودروسازی برای نمایش تعداد دور موتور خودرو از دورسنج استفاده می‌شود .

در کارخانجات و سایر واحدهای تولیدی نیز برای اندازه گیری سرعت و دور ماشین‌های دواری که دسترسی به آن‌ها به راحتی امکان پذیر نیست ، اندازه گیری دور موتور دمنده‌ها و مکنده‌ها و انواع فن‌ها ، اندازه گیری دور پمپ‌ها ، اندازه گیری دور موتورهای محرک خطوط تولید مانند نوار یا تسمه نقاله و … از انواع مختلف دورسنج‌ها استفاده می‌شود . مقدار دور اندازه گیری شده معمولا با واحد دور در دقیقه یا RPM نمایش داده می‌شود .

در سیستم‌هایی که برای گرفتن نتایج مطلوب نیاز به تنظیم موتورها در دورهای مختلف وجود دارد دورسنج‌ها الزامی‌ترین بخش این سیستم‌ها می‌باشد .

دورسنج‌ها عموما برای اندازه گیری دور موتورها به دو روش تماسی و غیرتماسی عمل می‌کنند . این دو روش بسته به شرایط کار موتورها و قابلیت دسترسی موتورها به کار گرفته می‌شوند . دورسنج‌های تماسی از طریق برقراری تماس فیزیکی با نقطه ای از قسمت دوار موتور عمل کرده و سرعت و تعداد دور آن را اندازه می‌گیرد و در حالتی که موتور به راحتی در دسترس است استفاده می‌شود . دورسنج‌های غیر تماسی در شرایطی که دسترسی به موتور با دشواری مواجه است بدون تماس با آن ، دور آن را اندازه گیری می‌کند .

دورسنج‌ها نیز از نظر عملکرد به دو صورت دیجیتال و آنالوگ طراحی و ساخته می‌شوند .

دورسنج‌های آنالوگ دارای ساختاری قدیمی بوده و نحوه عملکرد ، نمایش و استفاده آن‌ها کاملا مکانیکی است . مکانیزم عملکرد آن‌ها بر اساس چرخش یک محور عمود بر قسمت دوار موتور استوار است . این محور با اتصال به یک فنر که متصل به صفحه نمایش عقربه ای است ، دور موتور اندازه گیری شده را نمایش می‌دهد .

نمونه بارز این نوع دورسنج‌ها در ماشین آلات سنگین قدیمی وجود دارد .

دورسنج‌های دیجیتالی دارای ساختار و تنوع گسترده و پیشرفته تری هستند که نسبت به دور سنج‌های آنالوگ کاملا متفاوت بوده و ساختار آن‌ها به صورت مدار الکترونیکی می‌باشد . از مزایای این نوع دورسنج‌ها می‌توان به طول عمر بالاتر بدلیل عدم استهلاک فیزیکی و همچنین دقت بالا در اندازه گیری دور موتورها اشاره کرد .

دورسنج‌های دیجیتال دارای انواع مختلفی از نظر کارکرد و نحوه استفاده هستند که نوع تماسی و غیر تماسی را نیز شامل می‌شوند .

از انواع دورسنج‌های تماسی می‌توان دورسنج دیجیتالی مکانیکی را نام برد که ما می‌توانیم آن را نوعی دورسنج الکترومکانیکی نیز قلمداد کنیم .

دورسنج‌های دیجیتالی مکانیکی مانند دورسنج آنالوگ دارای محور یا یک برآمدگی متصل شونده به قسمت دوار موتور است . اما سیستم اندازه گیری آن بصورت کاملا الکترونیکی بوده و با چرخش موتور ، محور یا شفت دورسنج که به موتور متصل است نیز به چرخش در می‌آید . این محور در قسمت انتهایی خود دارای یک سوئیچ است که با هر دور چرخش وصل شده و پالسی را به مدار درونی دورسنج ارسال می‌کند که این مدار با توجه به سرعت چرخش این محور و انجام پردازش‌ها و محاسبات ، تعداد دور موتور را تشخیص می‌دهد .

دورسنج‌های دیجیتالی نوری

این نوع دورسنج‌ها غیرتماسی بوده و اندازه گیری دور موتورها یا هر شئ گردان را بدون برقراری تماس فیزیکی انجام می‌دهند . این تاکومترها دارای سنسورهای نوری مادون قرمز هستند و دارای انواع لیزری و مکانیکی – لیزری می‌باشند .

دورسنج لیزری (مادون قرمز)

عملکرد این نوع دورسنج‌ها به صورت نوری بوده و از طریق چسباندن برچسب‌های مخصوص بر روی قسمت دوار موتور و دریافت بازتاب نور لیزر از روی برچسب می‌توان تعداد بازتاب‌های نور و در نتیجه تعداد چرخش و دور موتور را اندازه گرفت . این دورسنج‌ها دارای سنسورهایی هستند که بازتاب نور را با حساسیت بالا دریافت کرده و دقت بسیار بالایی را در دورسنجی دارند .

دورسنج مکانیکی – لیزری

این نوع دورسنج‌ها عملکردی دو منظوره دارند و علاوه بر برخورداری از لیزر و سنسورهای نوری ، دارای اتصالات مکانیکی و مدارهای الکترونیکی برای اندازه گیری دور موتورها هستند که دقت این وسیله را تا حد بالایی افزایش می‌دهد .

دورسنج‌های دیگری نیز وجود دارند که به تاکومترها یا دورسنج‌های مغناطیسی معروف هستند که از طریق دریافت و القای نیروی مغناطیسی به وسیله انواعی از سنسورها عمل می‌نمایند .

دورسنج‌ها دارای انواع AC و DC نیز هستند که هرکدام بر اساس نیاز و کاربرد مختلف و با ساختارهایی متفاوت به کار گرفته می‌شوند .

تاکومترهای جریان مخالف هم نوعی دیگر از دورسنج‌هایی هستند که بر اساس میدان مغناطیسی ایجاد شده توسط جریان‌های مخالف عمل‌ می‌کنند و معمولا در وسایل نقلیه برای مشخص کردن دور موتور استفاده می‌شوند .