معرفی انواع مدار فرمان در برق صنعتی

فرمان یا مدار کنترل اصطلاحی است که معنی گسترده‌ای دارد. مدار فرمان استارت لحظه‌ای با زدن شستی استارت موتور شروع به‌کار کرده و با برداشتن دست از شستی موتور از حرکت خواهد کرد. برای راه‌اندازی‌ها از مدار فرمان استارت، از دستگاه پرس استفاده می‌شود.

صنعت برق یکی از مهم‌ترین صنایع در دنیای امروز محسوب می‌شود، و بهترین بازار کار را در کلیه گرایش‌ها به خود اختصاص داده است. در بین تمام رشته‌های مرتبط با برق، صنعت مدار فرمان پررونق‌تر و جالب‌توجه است چون‌که تمام کارخانه‌ها و شرکت‌ها و یا ساختمان‌های مسکونی به‌نوعی با انواع مدارهای فرمان سروکار دارند.

مدارهای فرمان، پایه و اساس اصلی هر سیستم الکتریکی هستند که علیرغم پیدایش تکنولوژی PLC نیز همچنان از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

به همین خاطر آشنایی با انواع مدار فرمان در صنعت برق خالی از لطف نیست و برای هر مهندس و تکنسین برقی واجب است، همراه بابا ادیسون باشید تا با انواع مدار فرمان آشنا شوید.

تعریف مدار فرمان

سیم بندی‌های تک فازی که بعد از گذشت از المان‌های حفاظتی و کنتاکت‌های NO و NC (نرمالی اپن و نرمالی کلوز) فرمان موردنظر برای نحوه‌ی کارکرد مدار ما را صدور می‌کند مدار فرمان گفته می‌شود. مدار فرمان بسته به نوع راه‌اندازی و المان‌های حفاظتی که باید در مدار مورداستفاده قرار دهیم طراحی می‌شود. و این مدار فرمان است که مدار قدرت را وارد مدار می‌کند و هرگونه اشتباه در طراحی مدار فرمان امکان به وجود آمدن حادثه‌هایی همچون اتصال کوتاه در سیم‌پیچی‌های الکتروموتور که باعث آتش‌سوزی و از بین رفتن الکتروموتور می‌شود, اتفاق می‌افتد. المان‌هایی که در مدار فرمان استفاده می‌کنیم بسیار گسترده هستند و ما چند مورد که استفاده‌ی بیشتری دارند را معرفی می‌کنیم: کنترل فاز، بی متال‌ها، شستی‌ها میکرو سوئیچ‌ها، تیغه‌های کمکی کنتاکتورها، رله‌ها, المان‌های اندازه‌گیری (جریان, ولتاژ, دما, فشار)، تایمرها.

مدار فرمان یا مدار کنترل اصطلاحی است که معنی گسترده‌ای دارد و از یک سوئیچ ضامن‌دار ساده، یک سیستم پیچیده متشکل از رله‌ها، کنتاکتورها، تایمرها، سوئیچ‌ها و چراغ‌های سیگنال تشکیل می‌شود. هر مدار الکتریکی برای روشن یا برق‌دار شدن دارای اجزای کنترلی است. یک نمونه از مدار فرمان ساده، کلید برق است که برای روشن و خاموش شدن چراغ، کاربرد دارد.

پرکاربردترین مدار فرمان

در کارخانه‌ها برای راه‌اندازی دستگاه‌هایی که وابسته به الکترو موتور القایی سه فاز می‌باشند مدارهای مختلفی بسته به نوع نیاز و کارکرد دستگاه‌ها طراحی می‌شود. مدار فرمان‌های پرکاربرد در برق صنعتی شامل مدار فرمان استارت لحظه‌ای، مدار فرمان دائم کار، مدار فرمان استارت از دو نقطه (دستگاه پرس)، مدار فرمان چپ‌گرد راست‌گرد لحظه‌ای، مدار فرمان چپگرد راستگرد دائم، مدار فرمان ستاره مثلث، مدار فرمان ستاره مثلث – چپ‌گرد راست‌گرد می‌شود.

انواع مدار فرمان

مدار فرمان استارت لحظه‌ای

این مدار با زدن شستی استارت موتور شروع به‌کار کرده و با برداشتن دست از شستی موتور از حرکت خواهد ایستاد. المان‌های مدار عبارت‌اند از: فیوز کارتریجی (HRC), استاپ قارچی (SF1), بی متال (S3), شستی استاپ (SF2) و شستی استارت (SF3), فیوز سه فاز مینیاتوری یا اتوماتیک MCCB (QA4), کنتاکتور به همراه بی متال در مدار قدرت (Q1), موتور سه فاز آسنکرون (MA3)

مدار فرمان دائم دار

در مدار فرمان دائم کار، با زدن شستی استارت موتور به‌صورت دائم شروع به‌کار می‌کند و برای از حرکت ایستادن و توقف موتور باید یکی از شستی‌های استاپ را فشار داد. برای این منظور یک تیغه‌ی نرمالی اپن NO را با استارت موازی قرار می‌دهیم تا با عمل کردن کنتاکتور این تیغه بسته شود و مدار متصل باقی بماند.

کاربرد این مدار در موتورهایی باقدرت کمتر از 4KW در تابلو برق‌های صنعتی بسیار بوده و اتصال سربندی موتور در شبکه‌ی 400V به‌صورت ستاره می‌باشد.

مدار فرمان استارت از دو نقطه

برای راه‌اندازی‌ها از مدار فرمان استارت، از دستگاه پرس استفاده می‌شود و هنگام صدور فرمان هر دو دست باید بر روی شستی‌ها باشد و از بی‌احتیاطی‌هایی که موجب حادثه می‌شود و احتمال بودن دست در زیر پرس جلوگیری شود. در این مدار با قرار دادن دو استارت به دنبال هم برای این منظور استفاده می‌کنیم.

مدار فرمان چپ‌گرد راست‌گرد لحظه‌ای

در مدار فرمان چپ‌گرد راست‌گرد لحظه‌ای، تا لحظه‌ای که دست بر روی شستی استارت راست‌گرد یا چپ‌گرد قرارگرفته باشد, موتور به‌صورت راست‌گرد یا چپ‌گرد کار می‌کند و به‌محض اینکه دست را برداریم مدار قطع‌شده و موتور از کار می‌افتد. در این مدار برای عوض کردن جهت چرخش موتور از دو کنتاکتور استفاده می‌شود. همچنین از استاپ و استارت‌های دوبل نیز استفاده می‌شود.

مدار فرمان چپ‌گرد راست‌گرد دائم با حفاظت کامل

مدار چپ‌گرد راست‌گرد دائم با حفاظت کامل، با زدن شستی استارت راست‌گرد و رها کردن آن موتور به‌صورت دائم شروع به‌کار می‌کند و برای حالت چپ‌گرد آن ابتدا باید با زدن شستی استپ مدار را متوقف کرد و سپس با زدن شستی استارت چپ‌گرد موتور را به حالت چپ‌گرد راه‌اندازی کنیم. این مدار در برق صنعتی معمولاً برای را تسمه‌نقاله‌ها کاربرد دارد.

مدار فرمان ستاره مثلث

برای راه‌اندازی موتورهایی که دارای قدرت بالا هستند که جریان زیادی به یکباره از شبکه می‌کشند، در راه اندازی به روش ستاره مثلث، موتور ابتدا به‌صورت ستاره وارد مدار می‌شود و با جریان و ولتاژ و گشتاور کمی شروع به دور گرفتن می‌کند. پس از مدتی موتور به‌وسیله‌ی مدار فرمان از اتصال ستاره به اتصال مثلث در آمده و در حالت ولتاژ و جریان و گشتاور نامی خود به‌کارش ادامه می‌دهد. این راه‌اندازی دو مرحله‌ای از تنش‌های جریانی و ولتاژِ در الکترو موتور و شبکه جلوگیری خواهد کرد.

نحوه عملکرد مدار فرمان در برق صنعتی

کلام پایانی

یک برق‌کار یا یک مهندس وقتی در حوزه‌ی برق صنعتی فعالیت می‌کند, لازمه و اولویت آن آشنایی با مدار فرمان صنعتی و انواع است. اکثر مدارات مختلف بر پایه‌ی این مدارات پایه‌ای است. در این مقاله سعی کردیم شمارا با انواع مدار فرمان آشنا کنیم، زیرا یک مهندس حتماً باید توانایی کار با انواع مدار فرمان را داشته باشد.

شما می‌توانید انواع مدار فرمان و سیستم‌های مرتبط با آن را در فروشگاه لوازم صنعتی بابا ادیسون خریداری کنید.